SẦU RIÊNG CÁI MƠN - Đệ Nhất Trái Cây, Thơm Danh Cả Nước

Hotline: 0966434379

Phiếu góp ý
SẦU RIÊNG CÁI MƠN - Đệ Nhất Trái Cây, Thơm Danh Cả Nước

     

    “Sầu riêng, măng cụt Cái Mơn –

    Nghêu sò Cồn Lợi, thuốc ngon Mỏ Cày”

    Câu ca dao mộc mạc ấy đã khắc họa sinh động những sản vật nức tiếng của vùng đất Bến Tre trù phú. Giữa những cái tên làm nên thương hiệu cho miền sông nước, sầu riêng Cái Mơn nổi bật như một niềm tự hào không chỉ bởi hương vị đặc trưng khó quên, mà còn bởi giá trị văn hóa và kinh tế mà nó mang lại cho người dân địa phương. Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, việc giữ gìn, tôn vinh và quảng bá những đặc sản truyền thống như sầu riêng Cái Mơn không chỉ góp phần phát triển du lịch bền vững mà còn là cách để khẳng định bản sắc riêng của vùng đất Nam Bộ hiền hòa, mến khách.


    Nguồn gốc của sầu riêng Cái Mơn

     

    Muốn hiểu về sầu riêng Cái Mơn – thứ trái cây trứ danh đã làm nên tên tuổi của vùng đất Chợ Lách, trước hết cần quay về với cội nguồn của chính địa danh này. Theo truyền thuyết dân gian, “Cái Mơn” vốn xuất phát từ “Kha Mân” – một từ trong tiếng Khmer, nghĩa là “Tổ ong”, bởi nơi đây xưa kia có nhiều rạch nước với vô số tổ ong mật cư ngụ. Cũng có giả thuyết khác cho rằng, cái tên “Cái Mơn” là cách gọi chệch từ từ “Caiman” trong tiếng Pháp – nghĩa là loài cá sấu mõm dài, loài động vật từng xuất hiện nhiều ở vùng sông nước trù phú, nơi tôm cá đầy ắp. Dù mang nghĩa nào, cái tên “Cái Mơn” cũng gợi nhắc đến một vùng đất gắn liền với thiên nhiên hào phóng và cuộc sống miệt vườn đặc sắc. Ngày nay, Cái Mơn không chỉ là một địa danh thuộc huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre, mà còn là biểu tượng cho một vùng quê nức tiếng về cây giống và trái ngọt. Đặc biệt, sầu riêng Cái Mơn – với hương vị đậm đà và màu sắc đặc trưng – đã vượt qua ranh giới địa phương, trở thành niềm tự hào của người dân Bến Tre nói riêng và miền Tây Nam Bộ nói chung.

    Theo truyền miệng, xuất xứ của loại quả lạ này là từ Campuchia, do ông Nguyễn Duy Lưu (1857- 1947) một thầy Nho học ở Cái Mơn. Khoảng năm 1910 ông được mời sang Campuchia để dạy học cho con các Hoàng gia. Tình cờ ông thưởng thức được loại trái lạ, có mùi vị rất đặc trưng. Khi ăn thì vị ngọt thanh kết hợp với mùi thơm lừng làm những ai lần đầu tiên thưởng thức cũng phải nhớ mãi không quên. Ông Lưu đưa giống cây lạ này về trồng trên mảnh vườn nhà tại Cái Mơn – Bến Tre, và đặt tên là “ sầu riêng sữa bò”. Sầu riêng sữa bò của ông Lưu chỉ cho trái vào mùa hè, vào tháng 5, đến tháng 7 dương lịch. Trái khi chín vẫn xanh ngắt, mỏng vỏ, gai thưa, khi chín múi lớn vàng ươm, có vị ngọt dịu và béo ngậy như sữa, hương thơm thì ngào ngạt. Tiếng đồn về một giống trái ngon có vị lạ bay xa, đến mùa thu hoạch, nhiều người trong và ngoài tỉnh Bến Tre hiếu kỳ tìm đến vườn ông Lưu để thưởng thức trái lạ và xin giống về trồng. Hiện nay tại Việt Nam có gần 60 giống sầu riêng được lai tạo từ giống sầu riêng của các nước như Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Philippine...được trồng nhiều ở các tỉnh Đắk Lắk, Đồng Nai, Bình Dương, Tiền Giang, Vĩnh Long,... nhưng vẫn không có giống sầu riêng nào ngon hơn sầu riêng Cái Mơn. Chính nhờ hương thơm đậm đà đó mà sầu riêng còn được sử dụng làm hương liệu trong chế biến thực phẩm.


    Vì sao sầu riêng Cái Mơn là thương hiệu nổi tiếng?

     

    Không phải ngẫu nhiên mà sầu riêng Cái Mơn lại được mệnh danh là một trong những loại trái cây ngon nhất Việt Nam. Các chuyên gia nông nghiệp đã lý giải rằng, chính điều kiện tự nhiên đặc thù của vùng đất Cái Mơn – nằm ven sông Hàm Luông và Cổ Chiên, nơi được phù sa từ sông Tiền bồi đắp quanh năm – đã tạo nên hương vị đặc trưng, khó trộn lẫn cho trái cây nơi đây. Nguồn nước tưới dồi dào và giàu khoáng chất, đặc biệt là Canxi và Magiê hòa tan, chính là nền tảng lý tưởng để cây sầu riêng sinh trưởng khỏe mạnh và phát triển hương vị thơm ngon đặc biệt.

    Phân tích đất tại vùng này cho thấy nhiều yếu tố nổi bật: kết cấu đất sét pha nhẹ có khả năng thoát nước tốt, tránh hiện tượng úng ngập gây sượng cơm; hàm lượng chất hữu cơ cao, giàu đạm, Canxi và Kali giúp tăng cường dưỡng chất cho trái. Thậm chí, các chỉ tiêu cảm quan như độ ngọt (Brix), vị béo, hàm lượng vitamin C, protein và khoáng chất thiết yếu trong sầu riêng Cái Mơn đều cao hơn rõ rệt so với cùng giống trồng tại các vùng khác như Bình Dương hay Đồng Nai. Điều này không chỉ được ghi nhận qua kiểm nghiệm khoa học mà còn được khẳng định qua cảm nhận thực tế của người tiêu dùng và giới sành ăn.

    Không chỉ đất – nước – khí hậu, mà chính con người Cái Mơn cũng đóng vai trò quan trọng trong việc gìn giữ và nâng tầm giá trị trái sầu riêng. Người nông dân nơi đây luôn chủ động ứng dụng kỹ thuật hiện đại: từ thiết kế hệ thống mương thoát nước và trữ nước ngọt hiệu quả, đến kỹ thuật xử lý ra hoa nghịch vụ, rải vụ nhằm cung ứng trái quanh năm. Những nỗ lực ấy đã giúp trái sầu riêng Cái Mơn không chỉ ngon hơn, đẹp hơn mà còn đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường trong và ngoài nước.

    Chính nhờ sự hòa quyện tuyệt vời giữa thiên nhiên ưu đãi và bàn tay khéo léo của người dân, sầu riêng Cái Mơn ngày càng khẳng định vị thế vững chắc. Không chỉ chinh phục người tiêu dùng trong nước, thương hiệu sầu riêng Cái Mơn còn đang từng bước vươn ra quốc tế, thậm chí cạnh tranh sòng phẳng với giống Monthong danh tiếng của Thái Lan tại thị trường Trung Quốc. Đó là niềm tự hào không chỉ của riêng vùng đất Chợ Lách – Bến Tre, mà còn là minh chứng sống động cho tiềm năng nông sản Việt Nam trên trường quốc tế.


    Điểm đặc trưng của sầu riêng Cái Mơn

     

    Có thể nói, trái sầu riêng là một trong những loại quả gây tranh cãi nhất trên bàn tiệc trái cây. Với những ai đã “phải lòng” nó, thì hương vị ấy là một trải nghiệm đầy mê hoặc, nhưng với người chưa kịp thích nghi, thì chỉ cần thoảng qua mùi hương cũng đủ khiến họ quay mặt bước đi. Và giữa muôn vàn giống sầu riêng hiện nay, sầu riêng Cái Mơn vẫn nổi bật như một biểu tượng của sự tinh tế và độc đáo đến từ đất phù sa miền Tây.

    Trái sầu riêng Cái Mơn, nhờ sự chăm chút và ứng dụng khoa học kỹ thuật hiện đại, nay đã vượt xa những giới hạn của một loại trái cây thông thường. Mỗi trái trung bình nặng từ 3 đến 5 kg, khi chín vỏ tự tách ra theo những khe rõ rệt, chia trái thành bốn đến năm mảnh đều đặn, để lộ ra những múi vàng sậm, dày cơm, thơm ngào ngạt. Mỗi ngăn có từ một đến bốn múi, có khi to bằng quả trứng vịt, căng tròn, béo ngậy đến mức khiến cả người sành ăn nhất cũng chỉ dám thưởng thức năm bảy múi là phải dừng lại. Cơm sầu riêng mịn mượt, ngọt đậm, vị béo như bơ sữa, hương thơm quyến rũ mà dai dẳng – một thứ hương khó lẫn, khó quên và cũng dễ gây chia rẽ. Có người chỉ cần nghe thấy mùi đã phát thèm, cũng có người vì hương quá nồng mà đành lánh xa. Cái mùi sầu riêng như ám vào không khí, đọng lại trên tay, trên môi, phảng phất đến tận vài ngày sau vẫn còn vương vấn – một mùi hương “ám ảnh” theo đúng nghĩa cả tích cực lẫn tiêu cực.

    Nhưng để có được những trái sầu riêng Cái Mơn đạt chuẩn ấy, người làm vườn cũng không hề dễ dãi. Giống sầu riêng này cần được trồng đúng kỹ thuật, chăm sóc kỹ lưỡng, nhất là khâu tưới tiêu. Trái dù lớn, nhưng nếu thiếu nước sẽ dễ bị sượng cơm, mất đi độ béo thơm vốn có. Ngược lại, đôi khi trái không đều, không mượt mã mà lại chứa đựng hương vị thơm ngon hiếm có bên trong. Người làm vườn ở Cái Mơn vẫn luôn ghi nhớ câu "Nhất sớm nhì muộn" – quy luật cung cầu xưa nay chưa bao giờ sai: trái đầu mùa và cuối mùa thường hiếm, giá cao nhưng vị không ngọt đậm bằng trái giữa vụ. Chính vì vậy, việc chọn đúng thời điểm thu hoạch, kết hợp với kỹ thuật rải vụ và xử lý ra hoa, là cả một nghệ thuật mà người nông dân Cái Mơn đã và đang ngày càng làm chủ.

    Trong những năm gần đây, hiện tượng xâm nhập mặn tại huyện Chợ Lách diễn ra sớm, sâu và kéo dài. Đặc biệt, mùa khô năm 2019 – 2020 được ghi nhận là đợt xâm nhập mặn khốc liệt nhất trong lịch sử tỉnh Bến Tre, với độ mặn 2‰ bao phủ toàn tỉnh trong thời gian dài, có thời điểm lên đến trên 5‰. Sầu riêng là loại cây trồng rất mẫn cảm với mặn, nếu như đối với một số cây trồng khác không được tưới nước khi nồng độ mặn trên 1‰ thì riêng đối với Sầu riêng thì độ mặn phải dưới 0.5‰ mới dùng để tưới được cho cây. Khi độ mặn vượt quá ngưỡng này, cây có thể bị rụng lá, suy kiệt và giảm năng suất nghiêm trọng.​

    Để bảo vệ vườn cây ăn trái trước tình trạng xâm nhập mặn, người dân huyện Chợ Lách đã chủ động thực hiện nhiều biện pháp:​

    - Đắp đập tạm ngăn mặn: Người dân cùng chính quyền địa phương xây dựng các đập tạm để ngăn nước mặn và giữ nước ngọt. Các đập này được thiết kế linh hoạt, có thể tháo dỡ khi không cần thiết, giúp cung cấp nước ngọt cho khoảng 1/3 diện tích huyện. ​

    - Đào ao, hồ trữ nước ngọt: Nhiều hộ dân đã đầu tư đào ao, hồ lót bạt để tích trữ nước ngọt phục vụ tưới tiêu trong mùa khô. Ví dụ, một số hộ đã dành hàng nghìn mét vuông đất để xây dựng hồ chứa nước với dung tích lên đến hàng nghìn mét khối, đảm bảo đủ nước tưới cho vườn cây. ​

    - Sử dụng thiết bị đo độ mặn: Người dân trang bị thiết bị đo độ mặn để kiểm tra chất lượng nước trước khi tưới cây, nhằm tránh gây hại cho cây trồng. ​

    - Tưới nước vào thời điểm thích hợp: Người dân được khuyến cáo tưới nước vào lúc nước ròng (thủy triều hạ xuống) hoặc khi nước ngọt hẳn, kết hợp tủ gốc giữ ẩm để bảo vệ cây trồng.

    Nhờ sự chủ động và linh hoạt trong việc ứng phó với hạn mặn, nhiều vườn sầu riêng tại Chợ Lách đã được bảo vệ và phục hồi sau các đợt xâm nhập mặn, góp phần duy trì thương hiệu "sầu riêng Cái Mơn" nổi tiếng.

    Trải qua hơn một thế kỷ, từ một giống cây quý mang về từ đất nước Campuchia xa xôi, sầu riêng Cái Mơn đã lớn mạnh thành thương hiệu trái cây mang giá trị vùng miền, được cả nước biết đến, thậm chí vươn xa ra thị trường quốc tế. Và chính nhờ sự hòa quyện giữa hương vị đất trời, bàn tay người thợ vườn, cùng kinh nghiệm canh tác đúc kết qua bao đời, mà trái sầu riêng Cái Mơn vẫn luôn giữ vững danh hiệu "đặc sản không thể thay thế" của miền Tây Nam Bộ.

     

    Sầu riêng Cái Mơn nghịch mùa

    Bà con nông dân Chợ Lách (Bến Tre) nổi tiếng không chỉ vì trồng được sầu riêng ngon mà còn bởi tay nghề cao trong việc xử lý sầu riêng nghịch mùa - cho trái vào mùa khô, khi thị trường đang khan hàng. Thông thường, sầu riêng ra hoa - đậu trái vào mùa mưa (tháng 5 - 8), nhưng ở Cái Mơn, nông dân có thể xử lý ra hoa vào mùa khô (tháng 11 - 4), tạo ra sản phẩm “nghịch mùa”.

    Nhờ kinh nghiệm lâu năm, kỹ thuật chăm sóc tinh tế và sự nhạy bén với thị trường, bà con nơi đây có thể “đi ngược mùa” một cách chủ động: biết xiết nước, kích hoa, giữ trái đúng thời điểm, đảm bảo chất lượng thơm ngon, cơm vàng hạt lép. Dù chi phí cao và rủi ro lớn, nhưng với sự cần cù và kỹ thuật vững vàng, người dân Chợ Lách đã biến khó khăn thành cơ hội, đưa thương hiệu sầu riêng Cái Mơn nghịch mùa vươn xa, được thương lái trong và ngoài nước săn đón.

    ♦ Ưu điểm:

    - Giá bán cao hơn chính vụ: Do nguồn cung thấp trong mùa nghịch, giá sầu riêng thường cao hơn 1,5–2 lần so với chính vụ. Có thời điểm sầu riêng nghịch mùa đạt 150.000–200.000 đồng/kg.

    - Tăng thu nhập, tối ưu hóa diện tích: Nông dân có thể xử lý ra hoa nhiều lần trong năm (tùy khả năng chăm sóc), giúp rải vụ, khai thác tối đa hiệu quả kinh tế của từng cây sầu riêng.

    - Chủ động thị trường: Sầu riêng nghịch mùa giúp nhà vườn có thể phục vụ nhu cầu trái vụ của thị trường nội địa và xuất khẩu, đặc biệt là Trung Quốc, khi nhu cầu tăng cao vào dịp cuối năm và Tết.

    - Tận dụng lợi thế thổ nhưỡng Cái Mơn: Khu vực này có đất phù sa, khí hậu ít biến động, đặc biệt là kỹ thuật chăm sóc tiên tiến của nông dân địa phương – nền tảng để sản xuất nghịch mùa thành công.

    ♦ Nhược điểm và thách thức:

    - Chi phí sản xuất cao: Việc xử lý nghịch mùa đòi hỏi đầu tư nhiều vào phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, hệ thống tưới tiêu, kỹ thuật xiết nước – thúc ra hoa, khiến chi phí tăng 20–30% so với chính vụ.

    - Rủi ro về kỹ thuật: Nếu xử lý không đúng kỹ thuật (ví dụ: xiết nước sai thời điểm, ra hoa không đều), cây dễ bị suy kiệt, nứt thân, mất sức, thậm chí mất mùa.

    - Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và xâm nhập mặn: Mùa nghịch trùng với mùa khô – thời điểm thường xảy ra hạn mặn ở ĐBSCL. Thiếu nước tưới hoặc nước mặn xâm nhập có thể khiến toàn bộ lứa trái bị hỏng.

    - Chất lượng không đồng đều nếu làm ồ ạt: Nhiều nhà vườn thiếu kinh nghiệm dễ làm theo phong trào, dẫn đến năng suất – chất lượng trái không đạt yêu cầu xuất khẩu, ảnh hưởng thương hiệu vùng trồng. 

    Sầu riêng nghịch mùa ở Cái Mơn là hướng đi hiệu quả, mang lại giá trị kinh tế cao cho nông dân nếu được canh tác bài bản và kiểm soát tốt các rủi ro. Tuy nhiên, đây không phải là mô hình dành cho sản xuất đại trà mà cần kỹ thuật vững và điều kiện chăm sóc nghiêm ngặt. Chính quyền địa phương và ngành nông nghiệp cần tiếp tục hỗ trợ kỹ thuật, thủy lợi và kết nối đầu ra bền vững cho mô hình này.

     

    Cách chọn mua sầu riêng Cái Mơn ngon đúng điệu

     

    Để thưởng thức trọn vẹn vị ngon đặc trưng của sầu riêng Cái Mơn – một trong những đặc sản trứ danh của miền Tây, bạn nên “bỏ túi” một vài bí quyết chọn mua đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả dưới đây:

    Những trái sầu riêng Cái Mơn chuẩn thường có kích thước vừa phải, dáng tròn đều, không quá to. Tránh chọn trái bị móp méo, vì chúng thường có ít múi hoặc nhiều hạt lép, ăn không ngon.

    Hãy ấn nhẹ vào phần cuống trái. Nếu thấy còn ẩm và dẻo là dấu hiệu sầu riêng mới thu hoạch, còn tươi. Ngược lại, cuống khô cứng chứng tỏ trái đã để lâu, dễ bị sượng hoặc mất mùi.

    Gai sầu riêng Cái Mơn thường to, cứng, thưa và có kích thước đồng đều. Nếu thấy gai quá mềm hoặc cứng bất thường thì có thể đó là trái đã già hoặc không đạt chất lượng.

    Cầm trái sầu riêng lên, lắc nhẹ và gõ thử. Nếu nghe âm thanh “bồm bộp”, đó là dấu hiệu cho thấy múi sầu riêng bên trong dày cơm, hạt lép – một quả sầu riêng ngon chính hiệu.

    Sầu riêng Cái Mơn mang mùi thơm dịu nhẹ nhưng vẫn đủ nồng nàn, quyến rũ. Nên chọn những trái mà chỉ cần đứng gần là đã có thể cảm nhận được mùi thơm thoang thoảng, tự nhiên – đó là hương vị “thật”, không qua xử lý hóa chất.

     


    Những món ngon hấp dẫn từ sầu riêng Cái Mơn

     

    Không chỉ nổi tiếng là loại trái cây đặc sản với hương vị ngọt béo khó cưỡng, sầu riêng Cái Mơn còn được xem là “nguyên liệu vàng” góp mặt trong nhiều món ăn trứ danh của miền Tây Nam Bộ.

    Bên cạnh cách thưởng thức truyền thống – chỉ cần tách vỏ là có thể tận hưởng trọn vẹn từng múi sầu riêng béo ngậy, người dân địa phương còn khéo léo kết hợp loại trái cây đặc biệt này vào nhiều món ngon hấp dẫn như:

    Tại các miệt vườn Chợ Lách, đâu đó giữa tiếng chim hót và làn gió thoảng mùi trái chín, du khách sẽ dễ dàng bắt gặp hương thơm ngào ngạt của sầu riêng Cái Mơn – thứ hương vị không thể trộn lẫn, gợi lên cả ký ức và cảm xúc.

    Sự hòa quyện tinh tế giữa nguyên liệu truyền thống và cách chế biến sáng tạo đã giúp sầu riêng Cái Mơn vươn xa khỏi vai trò của một loại trái cây thông thường, trở thành một phần đặc sắc trong văn hóa ẩm thực miền Tây.

    Thấu hiểu một phần thế mạnh của quê hương mình – sầu riêng – người dân Bến Tre đã sáng tạo nên nhiều món quà độc đáo từ loại quả nhiều gai nhưng đậm đà này. Nếu có dịp ghé thăm xứ Dừa, đừng quên mang về những món đặc sản hấp dẫn dưới đây để biếu tặng người thân, bạn bè nhé!

     


    Hành trình phát triển của giống sầu riêng Cái Mơn

    – Từ mảnh vườn nhỏ đến thương hiệu quốc gia

     

    Giống sầu riêng Cái Mơn hiện đã được trồng phổ biến tại nhiều vùng trong và ngoài tỉnh Bến Tre, đồng thời có thể xen canh với các loại cây ăn trái khác như dừa, bơ, chôm chôm, bòn bon, măng cụt… Tuy nhiên, vì là giống ít hạt, nên khi gieo trồng bằng phương pháp truyền thống, cây con cho trái thường không giữ được đầy đủ hương vị đặc trưng của cây mẹ. Chính vì vậy, hiện nay có nhiều biến thể khác nhau của giống sầu riêng Cái Mơn.

    Để đảm bảo chất lượng và tính ổn định của giống, các nhà vườn tại Chợ Lách đã áp dụng nhiều kỹ thuật nhân giống tiên tiến như ghép cành, chiết cành và nhân giống vô tính, vừa giữ nguyên phẩm chất vượt trội từ cây mẹ, vừa giúp cây có khả năng kháng sâu bệnh tốt và cho năng suất cao hơn.

    Từ một giống sầu riêng ban đầu được mang về trồng bởi ông giáo Nguyễn Duy Lưu hơn 100 năm trước, sầu riêng Cái Mơn ngày nay đã trở thành một thương hiệu uy tín, được đánh giá cao hơn hẳn so với nhiều giống nhập khẩu như sầu riêng Monthong (Thái Lan) hay ruột đỏ (Malaysia). Không chỉ được ưa chuộng trong nước, giống sầu riêng này còn từng bước vươn ra thị trường quốc tế, nổi bật nhất là đã chinh phục thành công thị trường Trung Quốc, nơi trước đó chủ yếu tiêu thụ sầu riêng Thái Lan.

    Một trong những lý do giúp sầu riêng Cái Mơn phát triển mạnh mẽ chính là nhờ sự tiên phong của địa phương trong việc tổ chức cho nông dân ra nước ngoài học tập mô hình sản xuất và nhân giống hiện đại. Nhờ vậy, không chỉ cây sầu riêng ngày càng chất lượng hơn mà đời sống của người dân Cái Mơn – Chợ Lách cũng ngày càng khấm khá, đi lên từ chính những vườn cây trĩu quả.

    Hiện nay, dù tại Việt Nam đã có gần 60 giống sầu riêng được lai tạo và trồng rộng rãi ở các tỉnh như Đắk Lắk, Đồng Nai, Bình Dương, Tiền Giang, Vĩnh Long... thì sầu riêng Cái Mơn vẫn được xem là ngon nhất – không chỉ bởi vị ngọt thanh, hương thơm nồng nàn đặc trưng, mà còn bởi cái tình, cái tâm của người làm vườn gửi gắm vào từng trái sầu riêng.

    Vào mùa thu hoạch, chỉ cần lần theo mùi hương quyến rũ thoang thoảng trong gió là bạn đã có thể tìm đến một khu vườn trĩu quả tại vùng đất Chợ Lách. Không chỉ là trái cây đặc sản, sầu riêng Cái Mơn còn được sử dụng như một hương liệu quý trong ngành chế biến thực phẩm, khẳng định vị thế vững chắc trên bản đồ trái cây Việt Nam.

    Chia sẻ:
    Bài viết khác: